Tunnelvisie

Omdenken begint met waarnemen: de dingen zien zoals ze zijn. De feiten onder ogen zien. Helaas kunnen we dat nogal moeilijk. Er zijn allerlei redenen waarom we niet zien of (zoals in onderstaand voorbeeld) horen wat er is.

Eén van de belangrijkste redenen is tunnelvisie. We zijn zo gefocust op een bepaald idee of doel, dat we alles wat buiten dat idee valt, niet waarnemen. Net zoals je een kat het makkelijkst kunt vangen, als hij in gespannen houding een muis bespiedt: juist op het moment dat de kat klaar is om de muis te bespringen, heeft hij geen aandacht voor alles wat zich buiten zijn blikveld afspeelt.

Onderstaand verhaal is een mooie illustratie van tunnelvisie. Net zoals het een mooie illustratie is van het feit dat kinderen in verhouding tot volwassenen in de regel minder last hebben van tunnelvisie en daardoor opener en onbevangener kunnen zijn.

In een metrostation in Washington DC zat een man viool te spelen. Het was een koude ochtend in januari. Hij speelde 6 stukken van Bach, gedurende ongeveer drie kwartier. Het was spitsuur, dus naar verwachting kwamen er zo'n 1100 mensen voorbij, de meesten op weg naar hun werk.

Na drie minuten stopte er een man van middelbare leeftijd bij de violist. Het was hem kennelijk opgevallen dat er een muzikant zat te spelen. Hij bleef een paar seconden luisteren, en haastte zich vervolgens naar zijn volgende afspraak.

Een minuut later ontving de vioolspeler z'n eerste dollar. Een vrouw gooide het geld in de vioolkist en liep zonder te stoppen door. Nog een paar minuten later bleef een man even tegen de muur leunen om te luisteren, maar al gauw keek-ie op z'n horloge en liep door, waarschijnlijk zou hij hierdoor al te laat op kantoor zijn.

Wie het meest aandacht voor de vioolspeler had, was een jongetje van een jaar of 3. Z'n moeder trok 'm mee, maar hij wilde blijven staan en kijken. De moeder duwde hem hardhandig in de juiste richting en het kind begon onwillig door te lopen, terwijl hij met z'n hoofd omgedraaid naar de vioolspeler bleef kijken. Andere kinderen deden hetzelfde. Alle ouders, zonder uitzondering, spoorden hun kinderen aan vooral door te lopen.

In de drie kwartier dat de muzikant speelde, stopten maar 6 mensen om een tijdje te blijven luisteren. Ongeveer 20 mensen gaven hem geld, maar liepen in hun normale tempo door. Hij "verdiende" 32 dollar. Toen-ie klaar was met spelen, en het weer stil werd in het metrostation, leek het alsof niemand het in de gaten had. Er was geen applaus of erkenning voor het spel van de violist.

Wat niemand wist, is dat de vioolspeler Joshua Bell was, één van de meest talentvolle musici in de wereld. Hij had net één van de meest ingewikkelde stukken die ooit zijn geschreven gespeeld op een viool die maar liefst 3,5 miljoen dollar waard was.

Twee dagen vóór zijn anonieme optreden in het metrostation stond Joshua Bell in een uitverkocht theater in Boston waar een kaartje gemiddeld 100 dollar per stuk had gekost.

Dit is een waargebeurd verhaal. Het experiment met Joshua Bell, anoniem spelend in een metrostation, was georganiseerd door The Washington Post. Het was een sociaal experiment over waarneming, smaak en prioriteiten van mensen. De vraag was: zijn wij in staat, op een onalledaagse locatie en op een ongepast tijdstip, schoonheid te zien? Stoppen we om er van te genieten? Herkennen wij talent in een onverwachte omgeving?

Eén van de mogelijke conclusies op basis van deze ervaring zou kunnen zijn: als we onszelf niet de tijd gunnen om te stoppen en te luisteren naar één van 's werelds beste musici, terwijl die één van de beste muziekstukken aller tijden aan het spelen is, hoeveel ándere dingen ontsnappen er dan wel niet aan onze aandacht?

Ook toont het verhaal aan, dat of we iets mooi, goed of bijzonder vinden, voor een groot deel wordt bepaald door de omstandigheden en door sociale druk. Het feit dat een goede violist in het concertgebouw speelt, een peperdure viool heeft, en je voor een kaartje veel geld betaalt: die context draagt er in hoge mate aan bij, dat je iets (heel erg) waardeert of aandacht geeft, misschien wel meer dan de eigenlijke inhoud (de muziek zelf). Net zoals een trui mooier wordt gevonden zodra er een klein krokodilletje op de linkerborst is genaaid.

20 februari 2012