Discovering Hands

Bij mensen die blind zijn, kan je je richten op de dingen die ze niet kunnen en daar allerlei hulpmiddelen voor ontwikkelen. Op zich niet verkeerd. Je helpt hen om hun gebreken zo dragelijk mogelijk te maken. Niks mis mee. Je kunt echter ook een andere benadering kiezen. Niet kijken naar wat ze niet kunnen maar naar wat ze wel kunnen.

Als je zo gaat kijken, zie je soms opeens allerlei nieuwe mogelijkheden. Zo blijkt bijvoorbeeld dat voor nogal wat blinden geldt dat ze andere zintuigen extra ontwikkeld hebben. Door het lezen van braille zijn de vingertoppen bijvoorbeeld extra getraind. Hoe zou je dit inzicht kunnen gebruiken? Door te doen wat men in het Duitse project Discovering Hands deed: het instituut leidt blinde vrouwen op om, op de tast, als een levende scanner, bij andere vrouwen borstkanker in een vroeg stadium op te sporen.

Wat blijkt? Dankzij hun verhoogde gevoel voor tastzin blijken blinde vrouwen tumoren met een omvang van slechts 4 tot 6 millimeter te kunnen waarnemen. Ter vergelijking: goedopgeleide artsen kunnen dat meestal pas bij 1 tot 2 centimeter. Het verschil is niet onbelangrijk. Met name bij een ziekte als borstkanker is diagnose in een vroegtijdig stadium cruciaal. Het kan het verschil tussen leven en dood betekenen.

Het project is een idee van de in Duisburg gevestigde gynaecoloog Frank Hoffmann. Het is baanbrekend en veelbelovend. Voor alle partijen. Zowel de patiënten als de behandelende blinde vrouwen. Zoals een deelneemster aan het project het onder woorden bracht: ‘Voor het eerst in mijn leven word ik niet bekeken als iemand met gebreken en beperkingen, maar als iemand met een bijzonder talent.’

Hoe creëren we het geluk?

Ook in de psychologie is de notie van ‘denken in mogelijkheden’ nog in een pril stadium. Martin E.P. Seligman, psycholoog en internationaal aanvoerder van de positive psychology movement, verbaast zich erover dat van de honderd artikelen die psychologen produceren er slechts één betrekking heeft op geluk. De overige 99 procent heeft betrekking op (de oorzaken van) ongeluk.

Hij windt zich dan ook hartgrondig op over de structurele neiging van psychologen en psychiaters om gedrag van mensen, met name dat van succesvolle mensen, te verklaren met een (meestal zieke) oorzaak. Zo ergert hij zich eraan dat de prestatiegerichtheid van Bill Gates verklaard wordt door zijn verlangen zijn vader te verslaan. Ook hier geldt dat deze eenzijdige blik vooral een gemiste kans betekent.

Seligman: ‘Als je alleen de psychopathologie wegneemt, krijg je geen gelukkiger mens, maar een leeg mens.’ Seligman houdt dan ook een pleidooi voor een positieve psychologie. De kernvraag daarvan zou niet moeten zijn ‘hoe maken we het ongeluk dragelijk’, maar ‘hoe creëren we het geluk’.

Onzichtbare groei

De voorbeelden die we tot nu toe gegeven hebben, hebben betrekking op opwaartse spiralen, maar er bestaan natuurlijk ook neerwaartse spiralen. Het instorten van de aandelenkoersen is daar een bekend voorbeeld van. De koersen zakken in waarde, een aantal mensen besluit hun aandelen te verkopen, daardoor zakken de koersen nog verder, waarop mensen massaal overgaan tot het dumpen van aandelen, met een ineenstorting van de koersen als gevolg. Omdat verdubbelingen zo lang onzichtbaar zijn, kan een nieuwe trend of ontwikkeling zich lang aan het oog van de gemiddelde waarnemer onttrekken. En dan, opeens uit het niets, lijkt er iets nieuws op te duiken. Maar zo nieuw is het meestal niet. Bedenk dat de vijver pas op de 29e dag voor de helft gevuld was.

Ook de ‘plotselinge’ val van de Berlijnse Muur kan verklaard worden door een jarenlang proces van sluimerende onvrede. Internet was tot ver in de jaren negentig voor de technologiesector zelf een non-issue, het was iets voor trieste techneuten. En schijnbaar opeens was het er. Onstuitbaar. Websites? Als je tijdschriften van 1999 bestudeert, zal je merken dat bijna geen enkel bedrijf op dat moment een eigen website had. Nadat de fax werd geïntroduceerd, was de telex binnen een halfjaar verdwenen. Hetzelfde geldt voor de fax zelf. Op dezelfde manier is de lp vervangen door de cd, de cd door illegaal gedownloade mp-3’tjes, die op hun beurt werden weggevaagd door diensten als Spotify. Mobiel bellen was tot 1990 voor telecombedrijven oninteressant. Nu krijgen kinderen van acht met Sinterklaas een smartphone. Inclusief apps en andere toepassingen die zij wel maar hun ouders niet begrijpen.

Toch ging aan al deze ‘revolutionaire’ veranderingen een proces van langdurige en voor de meesten van ons onzichtbare groei vooraf. Bedenk dat na vijftien dagen groeien van plompenbladeren slechts 0,003 procent van de vijver begroeid was.

Volgende week meer

Dat was een boel theorie over opwaartse spiralen en denken in mogelijkheden. Ben je er nog? Je vraagt je nu misschien wel af wat het belang is van zichzelf bekrachtigende systemen voor de techniek van het omdenken? Dat vertellen we je graag. Volgende week. Wordt vervolgd...

Heb jij ook een omdenkverhaal?

Iedere zondag lees je op deze website een Omdenkverhaal. Kom je zelf zo'n verhaal tegen? Bijvoorbeeld in de krant, op je werk, thuis of online. Of heb je zelf iets omgedacht dat perfect past tussen alle Omdenkverhalen op deze website? Laat het ons dan vooral weten, want we zijn altijd op zoek naar fraaie voorbeelden. Mail jouw verhaal of tip naar contact@omdenken.nl. Dank je wel!