Diarree

In Raiders of the Lost Ark (1981), Steven Spielbergs eerste film van de Indiana Jones-reeks, was een scène gepland, waarin hoofdrolspeler Harrison Ford als Indiana Jones een bloedstollend zwaardgevecht zou aangaan met een van zijn tegenstanders. Om de scène er zo overtuigend mogelijk uit te laten zien, had Ford wekenlang geoefend: techniek, choreografie, timing. Het zwaardgevecht zou een hoogtepunt in de film worden. Voor dit ene fragment stonden maar liefst drie opnamedagen in het bloedhete Tunesië gepland. Op de desbetreffende dag had Ford echter last van een ernstige aanval van diarree. Hij was niet in staat de scène te spelen. Gelukkig kreeg Ford een ingenieuze inval. ‘Waarom,’ zo zei hij tegen Spielberg, ‘zou er per se een zwaardgevecht plaats moeten vinden? Zou het dramaturgisch niet veel sterker werken als Indiana Jones uitgedaagd wordt door een bloedstollende zwaardvechter, als antwoord zou zuchten, zijn pistool zou trekken en zijn aanvaller gewoon neer zou schieten?’ Spielberg ging akkoord met Fords voorstel en zo ontstond een filmfragment dat inmiddels behoort tot een van de klassiekers van de filmgeschiedenis. De scène zoals deze is geworden – precies zoals Ford voorstelde – is onvergelijkbaar verrassender, overweldigender en epischer dan het oubollige, uitgemolken idee van een suf zwaardgevecht.

De moeder aller strategieën

De strategie van het accepteren is niet voor niets de eerste van de vijftien strategieën. Je kan de strategie van het accepteren beschouwen als de moeder aller strategieën. Accepteren is de houding die de basis vormt van het omdenken zelf en (dus) ook van alle strategieën. Waarom accepteren in zichzelf ook een aparte strategie is, heeft te maken met het feit dat in nogal wat gevallen de werkelijkheid accepteren – en niet meer dan dat – al voldoende is om diezelfde werkelijkheid om te denken.

Accepteren wat er is, is makkelijker gezegd dan gedaan. Het betekent niet alleen dat we een aantal ideeën over hoe de wereld zou moeten zijn los moeten laten, het vergt ook een bepaalde mentale staat van zijn. Zolang we oordelen, nadenken, piekeren, evalueren, scenario’s maken over wat er zou moeten zijn, meningen hebben over van alles en nog wat, accepteren we niet wat er is, maar zijn we bezig het te beoordelen, te wegen en te interpreteren. We nemen de werkelijkheid niet waar zoals die is, we denken na over hoe de werkelijkheid is (of erger, zou moeten zijn). Alleen door met aandacht en discipline de werkelijkheid te observeren, vrij van oordelen, kunnen we een staat van zijn bereiken, waarin we ten diepste accepteren wat er is. Als gegeven. Als feit. Als werkelijkheid. Waar wij verder niets mee hoeven te doen. Wat er is, is er. Zonder plan, oordeel, intentie, interpretatie.

Slechte reputatie

Jammer genoeg heeft ‘acceptatie’ in onze cultuur een nogal slechte reputatie. Waarom? Omdat we het associëren met ‘aanpassing’, ‘berusting’ en ‘je onderwerpen aan de krachten om je heen’. Alsof je zwak zou zijn. Liever zijn we sterk, zelfbewust en autonoom. Liever bepalen wij de werkelijkheid, dan dat de werkelijkheid ons bepaalt.

De tragiek is echter dat de werkelijkheid oneindig veel sterker is dan wij in ons eentje. Wij zijn maar een heel klein deeltje van een immens universum. Vaak gedragen we ons alsof dat ene deeltje het universum kan besturen. Maar zo werkt het natuurlijk niet. We zijn een kwetsbaar deel van een groter geheel.

Tragisch genoeg maakt de illusie van volledige autonomie ons niet sterker, maar zwakker. Als Calimero’s strijden we hopeloze gevechten, verzetten we ons tegen het onvermijdelijke en scheiden we ons af van de wereld om ons heen. Ons verzet maakt ons niet autonoom, het maakt ons eenzaam. Terwijl acceptatie, nee sterker nog, aanpassing ons juist sterker maakt. Een organisch deel van het geheel. Aanpassing is een revolutionaire, creatieve kracht. We moeten ons niet tegen die kracht verzetten, maar hem juist gebruiken. Er ons voordeel mee doen.

In de film Adaptation zegt Susan Orlean over aanpassing: ‘Verandering is geen keus. Niet voor een soort of een plant, en niet voor mij. Het gebeurt en dan ben je anders.’ Planten, dieren, mensen, alles in de natuur is geworden wat het is dankzij het fenomenale vermogen tot aanpassing. Nogal wat mensen denken dat Darwins beroemde uitspraak ‘survival of the fittest’ zoiets betekent als ‘het overleven van de sterkste’, maar dat is onjuist; het moet natuurlijk zoiets zijn als ‘het overleven van degene die zich het meest aanpast’, van ‘to fit’ in de zin van ‘passen, zich aanpassen’. Het is door het vermogen tot aanpassing dat het leven voortdurend van vorm verandert. Dieren worden groter, slimmer, sterker door zich te voegen naar de eisen die de omgeving stelt. Het zijn juist de planten op droge grond die de diepste wortels ontwikkelen. Aanpassing leidt tot groei, beweging en transformatie.

Volgende week meer

Dat was een boel theorie over het belang van accepteren, maar hopelijk hebben we je kunnen laten inzien dat een houding van acceptatie tegenover een houding van verzet voor meer groei, innovatie en creativiteit zorgt. Volgende week duiken we verder in de strategie van het accepteren en richten we ons op het accepteren van de ander. Echt luisteren. De ander volledig erkennen. Dat blijkt in sommige gevallen een magisch instrument. Maar dat dus volgende week. Wordt vervolgd...

Heb jij ook een omdenkverhaal?

Iedere zondag lees je op deze website een Omdenkverhaal. Kom je zelf zo'n verhaal tegen? Bijvoorbeeld in de krant, op je werk, thuis of online. Of heb je zelf iets omgedacht dat perfect past tussen alle Omdenkverhalen op deze website? Laat het ons dan vooral weten, want we zijn altijd op zoek naar fraaie voorbeelden. Mail jouw verhaal of tip naar contact@omdenken.nl. Dank je wel!